4 De beoordeling

4.1.

Deze zaak draait in de kern om de vraag of [gedaagde] alleen de hengst Totilas heeft gekocht, zoals [eiser] opwerpt, of ook het exclusieve recht om met deze hengst te fokken en zijn sperma te vermarkten, zoals [gedaagde] stelt. Deze vraag stond eveneens centraal in de procedure tussen partijen in twee instanties in Duitsland. De beslissingen van het Landgericht Oldenburg van 12 maart 2021 en van het Oberlandesgericht Oldenburg van 7 juli 2021 worden op de voet van art. 36 lid 1 van de Herschikte EEX-Vo (nr. 1215/2012) in Nederland erkend. De omvang van het gezag van gewijsde dat aan deze beslissingen toekomt en het rechtsgevolg daarvan worden bepaald door het recht van het land waarin de beslissingen zijn gegeven, dus door Duits recht. De Duitse procedure was een zogeheten einstweiligen Verfügungsverfahren, een procedure ter verkrijging van een voorlopige maatregel, in zekere zin vergelijkbaar met een kort gedingprocedure in Nederland. In die procedure is een voorlopig verbod uitgevaardigd voor [eiser] om het diepvriessperma van Totilas te koop aan te bieden en te verkopen. Naar Duits recht is de rechter die over het geschil ten gronde heeft te oordelen niet gebonden aan de overwegingen en beslissingen van de rechter die de einstweilige Verfügung heeft gegeven. Dat geldt dan dus ook voor de Nederlandse bodemrechter, zoals partijen aannemen. De rechtbank is in deze procedure ten gronde daarom niet gebonden aan de beslissingen van de Duitse rechter van 12 maart en 7 juli 2021.

4.2.

Vanwege de internationale aspecten van deze zaak is voor beantwoording van de kernvraag in de eerste plaats van belang welk recht op de koopovereenkomst van toepassing is. In dat verband geldt het volgende.

4.3.

Aan de orde is een koopovereenkomst betreffende een roerende zaak tussen partijen die ook ten tijde van de totstandkoming van de koop al waren gevestigd in staten die partij waren bij het Weens Koopverdrag (Trb. 1986/61). Het paard is niet gekocht voor persoonlijk gebruik of voor gebruik in gezin of huishouding en partijen hebben de toepasselijkheid van dit Verdrag niet uitgesloten. Het eenvormige privaatrecht uit het Weens Koopverdrag, verder aangeduid met CISG (de afkorting van de Engelse naam van het Verdrag) is dan op de overeenkomst van toepassing.

4.4.

Volgens art. 8 lid 3 CISG dient bij het bepalen van de bedoeling van een partij of de zin die een redelijk persoon daaraan zou hebben toegekend, naar behoren rekening te worden gehouden met alle ter zake dienende omstandigheden van het geval, waaronder begrepen de onderhandelingen, eventuele handelwijzen die tussen partijen gebruikelijk zijn, gewoonten en alle latere gedragingen van partijen.

4.5.

In art. 7 lid 2 CISG is bepaald dat vragen betreffende de door dit Verdrag geregelde onderwerpen, die hierin niet uitdrukkelijk zijn beslist, worden opgelost aan de hand van de algemene beginselen waarop dit Verdrag berust, of bij ontstentenis van zodanige beginselen, in overeenstemming met het krachtens de regels van internationaal privaatrecht toepasselijke recht. Tegen deze achtergrond is het volgende van belang.

4.6.

De koop is mondeling gesloten, zoals voorzien in art. 23 CISG. Schriftelijke stukken waarin de over en weer betrokken rechten en verplichtingen van partijen zijn vastgelegd ontbreken. [gedaagde] heeft gesteld dat hij in Lexington met [eiser] mondeling expliciet heeft afgesproken dat de exclusieve fokrechten in de koop begrepen waren. De in het voorlopig getuigenverhoor afgelegde verklaringen van de betrokkenen bij de totstandkoming van de koop, [eiser] en [directeur gedaagde] , zijn met elkaar in tegenspraak. Zie hiervoor onder 2.17. Andere feiten en omstandigheden dan de eigen verklaring van haar bestuurder waaruit blijkt dat deze concrete afspraak destijds daadwerkelijk mondeling is gemaakt, heeft [gedaagde] niet gesteld. Dit kan dan thans niet worden vastgesteld. Gelet op het navolgende is nadere bewijslevering in dit verband evenwel niet aan de orde.

4.7.

De kernvraag van deze zaak naar het voorwerp van de koop betreft een door de CISG geregeld onderwerp maar is daarin niet uitdrukkelijk beslist, in de zin van art. 7 CISG. De algemene beginselen waarop de CISG berust geven in dit verband geen uitsluitsel. In dat geval is naar Nederlands internationaal privaatrecht, op de voet van art. 4 van de Rome-I Verordening (nr. 593/2008) Nederlands recht op de overeenkomst van toepassing. Dat partijen een rechtskeuze hebben gemaakt is namelijk gesteld noch gebleken en verkoper [eiser] had en heeft zijn gewone verblijfplaats in Nederland.

Titel 1 van boek 7 BW over koop en ruil bevat geen rechtsregel aan de hand waarvan kan worden bepaald of het exclusieve recht om met een hengst te fokken en zijn sperma te vermarkten zijn begrepen in de verkoop van een paard. Deze rechten zijn niet te beschouwen als de in art. 7:9 lid 1 BW bedoelde toebehoren, zoals titelbewijzen en bescheiden. Zij zijn niet bestemd om het dier duurzaam te dienen. Aangenomen dat het sperma kan worden beschouwd als natuurlijke vrucht van het dier, in de zin van art. 3:9 BW jo 7:14 BW, biedt dat hier geen uitsluitsel, nu het sperma reeds voor de levering van Totilas aan [gedaagde] gewonnen was. Dergelijk sperma is ook geen bestanddeel van een dekhengst in de zin van art. 3:4 BW. Het is niet zo dat een dekhengst zonder zijn reeds gewonnen sperma als incompleet moet worden beschouwd en niet aan zijn economische of maatschappelijke bestemming kan beantwoorden.

Het komt dus aan op de uit de verklaringen en gedragingen van partijen en de overige ter zake dienende omstandigheden van het geval af te leiden bedoeling van partijen, in de zin van art. 8 CISG. Daarop is het partijdebat in deze procedure ook hoofdzakelijk gericht.

4.8.

In dat verband is in de eerste plaats de hoedanigheid van partijen van belang. [eiser] exploiteerde destijds een paardenfokkerij waarin ook sperma van Totilas werd verkocht, zoals ook blijkt uit de vermelding op de factuur van Stud/Service fees. Hij liet Totilas daarnaast uitkomen in dressuurwedstrijden. [gedaagde] was destijds een internationaal bekende paardenfokker en -handelaar, en had daarnaast een eigen springstal. [gedaagde] deed niet aan dressuur, althans niet op het niveau waarop Totilas acteerde. Voor de hand ligt dan aan te nemen dat [eiser] moest begrijpen dat [gedaagde] Totilas als dekhengst wilde inzetten, zoals [eiser] zelf ook deed. Dit vindt daarin bevestiging dat [gedaagde] , blijkens de eerder genoemde schriftelijke overeenkomst van 27 juli 2010, indien Totilas niet werd verkocht, met [eiser] wilde spreken over verkoop van het sperma van Totilas in Duitsland. [eiser] wist dus reeds voorafgaand aan de verkoop van Totilas dat [gedaagde] niet alleen in het paard als zodanig geïnteresseerd was, maar zeker ook in het verkooppotentieel van diens sperma. Dit blijkt ook daaruit dat [gedaagde] in mei 2010 al sperma van Totilas van [eiser] had gekocht.

4.9.

[gedaagde] heeft erop gewezen dat zij voorafgaand aan de koop niet heeft laten proefrijden met het paard. Dat is op zichzelf echter niet een sterk argument om aan te nemen dat [eiser] moest begrijpen dat [gedaagde] juist ook het exclusieve fokrecht wilde verwerven. Totilas had immers vlak voor de verkoop, met drie gouden medailles op de Wereldruiterspelen, zijn kwaliteiten als dressuurpaard genoegzaam geëtaleerd. Dit laat het voorgaande echter onverlet.

4.10.

Zoals gezegd is de koop mondeling tot stand gekomen. Gelet op hetgeen hiervoor onder 4.6. is overwogen dient nu veronderstellenderwijs te worden aangenomen dat destijds niet expliciet is afgesproken dat de exclusieve fokrechten in de koop begrepen waren. Uit de geciteerde verklaringen blijkt in ieder geval wel dat niet met zoveel woorden is afgesproken dat deze rechten niet in de koop waren begrepen. Bij deze stand van zaken kan uit het sluiten van de koop en de daartoe leidende onderhandelingen geen duidelijk aanknopingspunt voor de partijbedoeling worden gevonden.

4.11.

[eiser] heeft erop gewezen dat alleen is gefactureerd for the sale of the horse Totilas en dat niet ook de exclusieve fokrechten in rekening zijn gebracht. Het gaat hier om een achteraf eenzijdig door [eiser] opgestelde rekening en dus niet om vastlegging van de wilsovereenstemming van partijen ter zake van het voorwerp van de koop. De omschrijving sluit ook niet uit dat in de verkoop van het paard de exclusieve fokrechten begrepen waren. Hoewel de factuur een aanknopingspunt vormt voor de lezing van [eiser] , kan de rechtbank daaraan dus geen zwaarwegende betekenis hechten.

4.12.

Dan is er de levering, kort na aflevering van het paard, van 301 rietjes sperma van Totilas door [eiser] . Vaststaat dat [gedaagde] daarom heeft gevraagd en dat [eiser] daarvoor geen geldelijke tegenprestatie heeft verlangd. In het midden kan blijven wat de exacte waarde van deze partij rietjes was. Gegeven de prijs van € 5.500,00 per dekking die [eiser] destijds hanteerde en de standpunten van partijen in dit verband, kan in ieder geval wel worden vastgesteld dat de partij rietjes een aanzienlijke waarde had, van ten minste enkele honderdduizenden euro’s. Dan ligt als uitgangspunt niet voor de hand dat [eiser] de rietjes onverplicht gratis heeft geleverd.

4.13.

Dat [eiser] de partij om niet heeft geleverd valt daarentegen goed te rijmen met de lezing van [gedaagde] . Immers indien, zoals zij opwerpt, de exclusieve fokrechten in de koop waren begrepen hadden deze rietjes voor [eiser] geen economische waarde meer omdat hij ze toch niet mocht verkopen, terwijl het bezit van de rietjes voor [gedaagde] in zoverre van belang was dat [eiser] de rietjes dan ook feitelijk niet meer zou kunnen leveren en [gedaagde] dus ook feitelijk van concurrentie verstoken zou blijven. Voor [eiser] moet verder duidelijk zijn geweest dat [gedaagde] niet om het sperma vroeg omdat hij dat nodig had. [gedaagde] beschikte immers over de hengst. Met de levering om niet lijkt [eiser] dus in zekere zin de exclusieve fokrechten van [gedaagde] feitelijk te hebben erkend.

4.14.

Dat hij zich voor de levering van de rietjes niet heeft laten betalen heeft [eiser] ter zitting verklaard met de hem moverende reden dat [gedaagde] destijds hoog bij hem stond aangeschreven en dat [gedaagde] een mooie prijs had betaald voor Totilas en dat hij [gedaagde] daarom ter wille wilde zijn. Deze verklaring komt de rechtbank weinig plausibel voor, gelet op het grote aantal rietjes, de economische waarde ervan en het puur zakelijke karakter van de koopovereenkomst. Uit de verklaring van de [vrouw van eiser] volgt bovendien dat zij ervan uit ging dat [eiser] [gedaagde] voor de rietjes heeft laten betalen. Zie hiervoor onder 2.17.

4.15.

Hier komt bij dat weliswaar onduidelijk is waar de rietjes zijn geleverd en wat de betrokkenen bij de aflevering van de rietjes precies tegen elkaar hebben gezegd over de volledigheid van de partij (zie hiervoor onder 2.17.), maar dat wel vaststaat dat namens [gedaagde] is gevraagd of het alles was. Daaruit moest [eiser] begrijpen dat [gedaagde] ervan uitging dat [eiser] geen recht meer had op rietjes met sperma van Totilas. Er zijn geen concrete aanwijzingen dat [eiser] dat destijds heeft betwist. Al met al ziet de rechtbank in de levering om niet van de partij rietjes door [eiser] een overtuigende aanwijzing voor de juistheid van de lezing van [gedaagde] .

4.16.

Vervolgens is het feitelijk handelen van partijen in de daarop volgende jaren van belang. Vaststaat dat [gedaagde] tussen 2011 en 2020 sperma van Totilas te koop heeft aangeboden en dat met dat sperma nakomelingen zijn verwekt. Volgens [eiser] heeft ook hij in deze periode sperma van Totilas verkocht. Hij heeft echter ook verklaard dat hij na 2011 geen sperma van dekhengsten meer heeft verkocht. Zie hiervoor onder 2.17. [eiser] doelt dan dus kennelijk op rietjes die hij na aflevering van Totilas in 2010 en in 2011 heeft laten verkopen. Daarover heeft [Eigenaar Holstud] verklaard dat hij niet weet hoeveel sperma er na de verkoop van Totilas nog verkocht is, dat het weinig was en dat hij niet weet waarom het weinig was. Aan deze vage verklaring komt in dit verband geen bewijswaarde toe. [eiser] heeft verder niet meer concreet toegelicht aan wie hij in deze periode sperma van Totilas heeft verkocht, terwijl hij in het voorlopig getuigenverhoor heeft verklaard dat dit is geregistreerd en kan worden nagegaan. Als onvoldoende gemotiveerd betwist staat dan vast dat [eiser] vanaf de aflevering van Totilas in oktober 2010 tot diens dood in december 2020 geen rietjes met sperma van Totilas te koop heeft aangeboden of te koop heeft laten aanbieden, terwijl naar dat sperma wel lucratieve vraag bestond en hij nog een ruime voorraad van dat sperma bezat. Deze handelwijze ligt bepaald niet voor de hand indien [eiser] daadwerkelijk meende dat het hem vrij stond in sperma van Totilas te handelen. De rechtbank moet daarom aannemen dat partijen zich al deze jaren hebben gedragen conform de lezing van [gedaagde] , dat alleen zij gerechtigd was tot het verhandelen van het sperma van Totilas.

4.17.

Verder is er de poging van [gedaagde] in 2021 om van [eiser] diens resterende voorraad rietjes met sperma van Totilas te kopen. Dat [gedaagde] wilde betalen voor sperma dat [eiser] , in de lezing van [gedaagde] , toch al niet mocht verhandelen ligt op zichzelf niet voor de hand. Anderzijds ligt echter evenmin voor de hand dat [gedaagde] bereid was te betalen voor sperma waarover zij zelf als eigenaar van Totilas al 10 jaar in ruime mate beschikte, zoals in de lezing van [eiser] besloten ligt. Dit is anders indien [gedaagde] met de aankoop beoogde alsnog feitelijk de exclusieve fokrechten te verwerven door de concurrent uit te kopen. Een verklaring kan echter evengoed daarin worden gevonden dat [directeur gedaagde] , zoals hij stelt, met de aankoop langdurige en kostbare gerechtelijke procedures over de exclusieve fokrechten wilde vermijden, procedures die vervolgens daadwerkelijk zijn en worden gevoerd. De rechtbank ziet in de aankooppoging uit 2021 daarom wel een aanwijzing voor de juistheid van de lezing van [eiser] , maar bepaald geen zwaarwegende.

4.18.

Ten slotte hebben partijen, onder overlegging van verschillende en tegengestelde opinies van derden, in het kader van art. 8 en 9 CISG gedebatteerd over de vraag of een hengst naar gewoonte in de regel inclusief exclusieve fokrechten wordt verkocht, zoals [gedaagde] stelt en [eiser] betwist. De rechtbank ziet hierin onvoldoende overtuigende aanknopingspunten om het bestaan van een dergelijke gewoonte aan te nemen. Dit aspect speelt dus in de beoordeling geen rol.

4.19.

Het voorgaande overziende is de rechtbank van oordeel dat [gedaagde] genoegzaam heeft aangetoond dat partijen bedoeld hebben dat in de verkoop van Totilas het exclusieve recht om met deze hengst te fokken en zijn sperma te vermarkten begrepen waren. De paar omstandigheden die voor de lezing van [eiser] pleiten leggen tegenover de vele zwaarwegende aanknopingspunten voor de juistheid van de door [gedaagde] bepleite bedoeling onvoldoende gewicht in de schaal. Dit brengt mee dat de vorderingen sub a), b) en c) niet toewijsbaar zijn.

4.20.

De primaire vorderingen sub d) en e) zijn gebaseerd op onrechtmatige daad, daarin bestaande dat (het afdwingen van) het voorlopige verkoopverbod dat [gedaagde] van de Duitse rechter heeft verkregen jegens [eiser] onrechtmatig is. Nu de gestelde schade erin bestaat dat [eiser] zijn voorraad sperma van Totilas die zich in Nederland bevindt niet te gelde kan maken en deze gestelde schade zich dus in Nederland voordoet, is ingevolge art. 4 lid 1 van de Rome-II Verordening (nr. 684/2007) Nederlands recht op de gestelde onrechtmatige daad van toepassing. Dat (het afdwingen van) het voorlopige verkoopverbod onrechtmatig is heeft [eiser] gebaseerd op dezelfde feiten en omstandigheden die hij aan de sub a) en b) gevorderde verklaringen voor recht ten grondslag heeft gelegd. De rechtbank heeft de betreffende vorderingen niet toewijsbaar geoordeeld. Dat [gedaagde] in de zin van art. 6:162 BW onrechtmatig heeft gehandeld kan dan om dezelfde redenen niet worden vastgesteld. De vorderingen sub d) en e) zijn dus evenmin toewijsbaar.

4.21.

De vordering sub f) is volgens de conclusie van [eiser] van 31 december 2021 gebaseerd op de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid van art. 6:248 lid 1 BW. [eiser] heeft dat toegelicht met het betoog dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat [gedaagde] profiteert van de als gevolg van de moderne inseminatietechniek ICSI van € 364.000,00 tot € 18.000.000,00 gestegen waarde van de 301 rietjes die [eiser] kort na de aflevering van het paard om niet aan [gedaagde] heeft afgegeven. De rechtbank begrijpt [eiser] aldus dat hij op grond van art. 6:248 lid 2 BW, de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid, meent alsnog recht te hebben op een geldbedrag voor de om niet geleverde 301 rietjes. Daarin wordt hij niet gevolgd. Het betreft hier een kwestie van uitleg van de koopovereenkomst, die zoals gezegd wordt beheerst door (art. 8 van) de CISG. Deze uitleg heeft erin geresulteerd dat de 301 rietjes in de koopprijs van € 9.500.000,00 begrepen moeten worden geacht. Voor een andere uitleg is dan ingevolge de CISG geen ruimte. Bovendien bestaat ook naar aanvullend toe te passen Nederlands recht in dit geval geen aanspraak op een nabetaling op de ingeroepen grond. Dat er meer vraag naar het sperma van Totilas bestaat dan [gedaagde] uit zijn voorraad kan aanbieden heeft [eiser] niet concreet gesteld. Dat de voorraad nu meer waard is dan in 2010 kan dan niet worden aangenomen. Van onaanvaardbaarheid is dan allerminst sprake.

4.22.

Uit het voorgaande volgt reeds dat voor aanpassing van de koopprijs vanwege onvoorziene omstandigheden op de voet van art. 6:258 lid 1 BW evenmin plaats is. Hier komt bij dat de ICSI methode in 2010 al bekend was en dus geen sprake is van een onvoorziene omstandigheid die niet in de koop is verdisconteerd. Het sub g) gevorderde kan daarom ook niet worden toegewezen.

4.23.

Het beroep op ongerechtvaardigde verrijking moet op grond van art. 10 lid 1 Rome-II Verordening worden beoordeeld naar het recht uit de CISG, nu de gestelde ongerechtvaardigde verrijking verband houdt met een bestaande nauw met die verrijking samenhangende koopovereenkomst waarop de CISG van toepassing is. Nu ongerechtvaardigde verrijking niet specifiek in de CISG is geregeld, moet worden teruggevallen op Nederlands recht zoals in 4.7. is vermeld. Naar Nederlands recht is hier geen sprake van ongerechtvaardigde verrijking, reeds niet nu gelet op het voorgaande verrijking niet kan worden vastgesteld. Bovendien bestaat voor een eventuele verrijking een rechtvaardiging, namelijk de koop. Dit betekent dat ook de vordering sub h) niet toewijsbaar is.

4.24.

Bij deze stand van zaken behoeven de overige verweren van [gedaagde] , waaronder het verweer dat hij van Moorland Stables B.V. heeft gekocht en niet van [eiser] en dat [eiser] bij zijn vorderingen geen belang heeft omdat zijn voorraad sperma vanwege een besmetting met het CEM-virus niet verhandelbaar is, geen bespreking. In het midden kan bovendien blijven of de slecht leesbare schriftelijke getuigenverklaring van [een deskundige] productie 17B van [eiser] , buiten beschouwing moet blijven.

4.25.

[eiser] zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van [gedaagde] worden begroot op:

- griffierecht € 4.200,00

- salaris advocaat 7.998,00 (2,0 punten × tarief € 3.999,00)

Totaal € 12.198,00

4.26.

De proceskosten in het incident zijn reeds geliquideerd. De kosten van de voorlopig getuigenverhoren kunnen nog niet worden geliquideerd, omdat de verhoren nog niet zijn afgerond.

4.27.

De rechter, ten overstaan van wie het voorlopig getuigenverhoor is gehouden, heeft dit vonnis niet kunnen wijzen om organisatorische redenen.