3 Beoordeling van het middel

3.1

Onderdeel 1 van het middel klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 2.5-2.7 dat de verlenging van de schuldsaneringsregeling voor de schuldenares voortduurt ook na het inlopen van de boedelachterstand en dat zij na het inlopen van de boedelachterstand aan de reguliere afdrachtverplichting moet voldoen, berust op een onjuiste rechtsopvatting. Het hof heeft, met het stellen van deze voorwaarden, ten onrechte een verdergaande verplichting aan de schuldenares opgelegd dan nodig is voor het herstellen van de aanvankelijke tekortkomingen in de nakoming van de verplichtingen uit de schuldsaneringsregeling. De beslissing tot verlenging van de schuldsaneringsregeling behoort in ieder geval proportioneel te zijn aan het doel van de verlenging, aldus het onderdeel.

Onderdeel 2 klaagt dat als het hof het voorgaande niet heeft miskend, zijn oordeel onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd.

3.2.1

In deze zaak is de wettelijke termijn van de schuldsaneringsregeling in beginsel drie jaar (art. 349a lid 1 (oud) Fw). In zaken waarin op een verzoek tot toelating tot de schuldsaneringsregeling wordt beslist op of na 1 juli 2023, bedraagt de wettelijke termijn anderhalf jaar (art. 349a lid 1 Fw). Art. 349a lid 3 Fw voorziet in de mogelijkheid dat de rechter na afloop van die termijn de schuldsaneringstermijn verlengt tot ten hoogste vijf jaar.

3.2.2

Met deze mogelijkheid van verlenging van de termijn van de schuldsaneringsregeling is met name beoogd een voorziening te treffen voor gevallen waarin na ommekomst van de reguliere termijn geen schone lei kan worden verleend, maar de verwachting gerechtvaardigd is dat dit na een (korte) verlenging van die termijn wel mogelijk zal zijn. In die gevallen is verlenging van de schuldsaneringstermijn een alternatief voor de beëindiging van de schuldsaneringsregeling zonder verlening van de schone lei. De verlenging kan dan ertoe dienen de schuldenaar in de gelegenheid te stellen tekortkomingen in de nakoming van zijn verplichtingen uit de schuldsaneringsregeling te herstellen. De schuldenaar wordt door de verlenging in de gelegenheid gesteld om alsnog gedurende een zekere periode goed gedrag te tonen om ervan blijk te geven dat een schone lei gerechtvaardigd is.

De rechter die de termijn van de schuldsaneringsregeling verlengt, kan maatwerk toepassen en beoordelen welke reactie op een tekortkoming van de schuldenaar in de specifieke omstandigheden van het geval het meest passend is. Het verdient daarom aanbeveling dat de rechter die de termijn van de schuldsaneringsregeling verlengt, zich in zijn beslissing niet ertoe beperkt de duur van die verlenging te bepalen, maar ook preciseert welke in het algemeen uit de schuldsaneringsregeling voortvloeiende verplichtingen gedurende de termijn van de verlenging voor de desbetreffende schuldenaar gelden.

Het is aan de rechter om bij het verlengen van de termijn van de schuldsaneringsregeling een evenwicht te bewaren tussen de belangen van de schuldenaar en het belang van de schuldeisers bij voldoening van (een deel van) hun vordering. Aannemelijk moet zijn dat de verlenging een voldoende vorm van compensatie biedt voor het eerdere tekortschieten van de schuldenaar in de nakoming van zijn verplichtingen uit de schuldsaneringsregeling. Het belang van de schuldeisers kan echter geen zelfstandige grond zijn voor verlenging van de schuldsaneringsregeling aan het einde van de looptijd daarvan.

3.2.3

Uit hetgeen hiervoor in 3.2.2 is overwogen volgt dat onderdeel 1 faalt voor zover het berust op de rechtsopvatting dat de periode van verlenging en de gedurende die periode geldende verplichtingen van de schuldenaar, niet verder mogen gaan dan nodig is voor het ongedaan maken van de toerekenbare tekortkoming van de schuldenaar die is vastgesteld bij het einde van de reguliere termijn. Die rechtsopvatting is ook niet goed hanteerbaar in gevallen waarin de schuldenaar toerekenbaar is tekortgeschoten in de inlichtingenplicht, zoals in dit geval, of in de sollicitatieverplichting. In gevallen waarin de schuldenaar (mede) is tekortgeschoten in de nakoming van de afdrachtverplichting, zoals in dit geval, kan de rechter bij het bepalen van de duur van de verlenging en de gedurende die periode geldende verplichtingen van de schuldenaar, ermee rekening houden dat de schuldeisers, als gevolg van het toerekenbaar tekortschieten van de schuldenaar, langer moeten wachten op voldoening van (een deel van) hun vordering, terwijl zij geen aanspraak kunnen maken op rente gedurende de (verlengde) looptijd van de schuldsanering (art. 303 lid 3 Fw).

3.2.4

Het hof heeft geoordeeld dat de looptijd van de schuldsaneringsregeling met 24 maanden wordt verlengd. Het hof heeft met die termijn aansluiting gezocht bij het aflossingsplan van de schuldenares. Dat plan houdt kort gezegd in dat de boedelachterstand wordt afgelost door afdracht van € 1.184,09 per maand (de in het plan genoemde aflossingscapaciteit), dat de boedelachterstand dan na twintig maanden is ingelopen en dat gedurende de dan resterende vier maanden in totaal € 4.736,36 extra wordt gespaard voor de schuldeisers. Het hof is in zoverre van dit plan afgeweken dat het heeft bepaald dat gedurende de gehele termijn van de verlenging al het inkomen boven het door de bewindvoerder te berekenen vrij te laten bedrag moet worden afgedragen, ook als de afdracht hoger is dan de door de schuldenares in haar plan genoemde aflossing van € 1.184,09 per maand.

In het hiervoor in 2.2 genoemde vonnis heeft de rechtbank overwogen dat de reguliere afdrachtverplichting – het inkomen boven het vrij te laten bedrag – ongeveer € 2.000,-- per maand bedraagt en het hof heeft in rov. 2.6 overwogen dat de rechter-commissaris het vrij te laten bedrag opnieuw kan vaststellen, onder meer aan de hand van door de schuldenares nog te verstrekken gegevens over het inkomen van haar zoon.

Uit de beslissing van het hof kan daarom voortvloeien dat de schuldenares gedurende de gehele verlengingsperiode van 24 maanden een aanzienlijk hoger bedrag dan het door haar genoemde bedrag van € 1.184,09 per maand moet afdragen. Als het inkomen boven het vrij te laten bedrag daadwerkelijk € 2.000,-- beloopt, zal de boedelachterstand mogelijk al binnen een jaar zijn ingelopen en zal vervolgens, gedurende de resterende looptijd van de verlenging, meer dan € 24.000,-- extra worden gespaard voor de schuldeisers.

Het hof heeft niet kenbaar in zijn overwegingen betrokken hoe in het hierboven geschetste scenario een evenwicht wordt bewaard tussen de belangen van de schuldenares en het belang van de schuldeisers, terwijl zonder nadere motivering niet van een dergelijk evenwicht blijkt. Het hof heeft daarmee ofwel blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, ofwel zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd. In de onderdelen 1 en 2 liggen daarop gerichte klachten besloten en die slagen dus.

3.2.5

Na cassatie en verwijzing zal, aan de hand van de dan beschikbare gegevens, moeten worden beoordeeld hoe een evenwicht kan worden bewaard tussen de belangen van de schuldenares en het belang van de schuldeisers.