Datum uitspraak:
Datum publicatie:
Rechtsgebied:
Zaaknummer:
Soort procedure:
Vindplaatsen:

Inhoudsindicatie:

Stemgeheim waterschapsverkiezingen. Volgens eiseres is het stemgeheim bij de waterschapsverkiezingen onvoldoende gewaarborgd. Beoordeeld dient te worden of het door de waterschappen gehanteerde verkiezingssysteem in strijd is met het uitgangspunt dat verkiezingen door middel van geheime stemming worden gehouden. De voorzieningenrechter is niet zonder meer overtuigd geraakt van de onjuistheid of ongegrondheid van de bezwaren van de stichting. Er is ten minste aanleiding voor twijfel hierover. Aan de andere kant kan evenmin worden geconcludeerd dat in relevante mate aannemelijk is dat het door de waterschappen gehanteerde verkiezingssysteem onvoldoende waarborgen biedt voor het stemgeheim. Mede gelet op de door de voorzieningenrechter te betrachten terughoudendheid, is er onvoldoende grond voor toewijzing van het gevorderde.

Uitspraak



RECHTBANK 'S-GRAVENHAGE

Sector civiel recht - voorzieningenrechter

Vonnis in kort geding van 11 november 2008,

gewezen in de zaak met zaak- / rolnummer: 320128 / KG ZA 08-1209 van:

de stichting

Stichting 'WIJ VERTROUWEN STEMCOMPUTERS NIET',

gevestigd te Amsterdam,

eiseres,

advocaat mr. J.S. Pen te Amsterdam,

tegen:

1. de publiekrechtelijke rechtspersoon

HET HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND,

zetelende te Leiden,

2. de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid

DE UNIE VAN WATERSCHAPPEN,

zetelende te Den Haag,

3. de stichting

HET WATERSCHAPSHUIS,

zetelende te Edam,

gedaagden,

advocaat mr. E.J. Daalder te Den Haag.

Eiseres zal hierna worden aangeduid als 'de stichting' en gedaagden gezamenlijk als 'de waterschappen'.

1. De toepasselijke wet- en regelgeving

1.1. Artikel 20 Waterschapswet luidt, voor zover relevant, als volgt:

'1. De verkiezingen worden gehouden bij geheime stemming.

(...)

3. Het uitbrengen van de stem geschiedt per brief of, voorzover het waterschap de kiesgerechtigde daartoe in de gelegenheid stelt, met behulp van informatie- en communicatietechnologie.

(...)'

1.2. Het Waterschapsbesluit luidt, voor zover relevant, als volgt:

(...)

Hoofdstuk 2. De verkiezing van leden van het algemeen bestuur

(...)

§ 9. Algemene bepalingen omtrent de stemming

Artikel 2.4 4

In de paragrafen 9 tot en met 16 en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:

de voorziening briefstemmen: de voorziening die het stembureau in staat stelt de per brief uitgebrachte stemmen te verwerken en de uitslag van de verkiezing vast te stellen.

de voorziening internetstemmen: de voorziening die de kiesgerechtigde in staat stelt om zijn stem uit te brengen met behulp van internet en die het stembureau in staat stelt de uitslag van de verkiezing vast te stellen.

Artikel 2.4 5

1. Een voorziening als bedoeld in artikel 2.44, voldoet aan de volgende vereisten:

a. het geheime karakter van de stemming is voldoende gewaarborgd;

b. de betrouwbaarheid van de voorziening is voldoende gewaarborgd;

(...)

e. de voorziening is beveiligd tegen inbreuken, zowel van buitenaf als van binnenuit, die de integriteit van de voorziening in gevaar brengen of kunnen brengen.

2. Ten aanzien van de voorziening zijn technische en organisatorische maatregelen getroffen om de integriteit en de betrouwbaarheid van de stemming te waarborgen.

(...)

4. Teneinde te waarborgen dat wordt voldaan aan de in de vorige leden bedoelde eisen en voorschriften stelt het dagelijks bestuur een protocol op. In dit protocol wordt tevens beschreven:

a. de procedure van het vervaardigen van de stembescheiden;

b. de wijze waarop de code, bedoeld in artikel 2.48, eerste lid, wordt vastgesteld.

(...)

Artikel 2.4 8

1. Het stembureau voorziet elke kiesgerechtigde van een unieke, geanonimiseerde en vertrouwelijke code.

(...)

§ 11. Stemmen per brief

Artikel 2.5 3

(...)

2. Op het stembiljet worden ten behoeve van de stemopneming een of meer machineleesbare codes geprint om te waarborgen dat de kiesgerechtigde ten hoogste één geldige stem kan uitbrengen. De code of codes bevatten de code als bedoeld in artikel 2.48 in versleutelde vorm, aangevuld met een cijfermatige weergave van de naam van het waterschap, van het jaar van de verkiezingen en, indien van toepassing, van het desbetreffende kiesdistrict.

(...)'

2. De feiten

Op grond van de stukken en het verhandelde ter zitting van 3 november 2008 wordt in dit geding van het volgende uitgegaan.

2.1. De statutaire doelstelling van de stichting luidt als volgt:

'a. Het bevorderen, verdedigen en onderzoeken van controleerbare en transparante verkiezingen, met bijzondere aandacht voor de obstakels die het elektronisch stemmen daarbij opwerpt.

b. Het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.'

2.2. Van 13 tot en met 25 november 2008 worden verkiezingen gehouden voor de besturen van de 26 waterschappen.

2.3. In verband met een recente wijzing van de Waterschapswet worden de waterschapsverkiezingen voor het eerst gehouden met toepassing van het zogenoemde lijstenstelsel. Voorheen werd het zogenoemde personenstelsel toegepast.

2.4. Ten behoeve van het houden van verkiezingen via internet is het systeem RIES (Rijnland Internet Election System) ontworpen. Dit systeem is in het kader van een experiment onder meer gebruikt bij de verkiezingen van (enkele) waterschapsbesturen in 2004.

2.5. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de aanstaande waterschapsverkiezingen via internetstemmen zouden plaatsvinden. Nadat in meerdere onderzoeksrapporten ernstige kritiek was geleverd op het systeem RIES, heeft de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat bij brief van 30 juni 2008 aan de Tweede Kamer bericht dat de voorziening voor het internetstemmen niet voldoet aan de gestelde eisen. De komende verkiezingen zullen daarom via briefstemmen plaatsvinden.

2.6. Ook in de voorziening voor het briefstemmen wordt (een onderdeel van) het systeem RIES gebruikt.

2.7. De waterschappen hebben overeenkomstig artikel 2.45 Waterschapsbesluit een protocol (hierna: het protocol) opgesteld. Het protocol luidt, voor zover relevant, als volgt:

'(...)

3. Voorziening briefstemmen

(...)

- Portal

De Portal is een netwerkapplicatie waarmee alle processen rondom het voorbereiden, uitvoeren en afsluiten van verkiezingen worden gefaciliteerd. (...) Om de bestandsintegriteit te kunnen controleren, vindt er bij het overdragen van een bestand altijd een checksum-controle plaats. (...)

- Toegang tot de Portal

Alle partijen/gebruikers die toegang willen tot de Portal maken verbinding met een Virtual Private Network (VPN). VPN zorgt voor een beveiligde en encrypted verbinding over het internet tussen de gebruiker en de Portal.

- RIPOCS

RIPOCS is verantwoordelijk voor de uitvoering van cryptografische functies van de Portal. (...)

5. Voorbereiding stemming en stemopneming

5.1 Aanmaken stembescheiden

(...)

Het agentschap BPR levert de gegevens uit het GBA via een beveiligde verbinding aan de Bestandendienst. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het File Transfer Protocol voor bestandsuitwisseling. De Bestandendienst leest deze gegevens in en alle kiesgerechtigden die binnen de afbakening van het verzorgingsgebied van een waterschap vallen worden aan dit waterschap gekoppeld. Hiermee ontstaan in totaal 26 kiesregisters voor de 26 waterschappen.

(...)

Nadat het stembureau alle kandidaten en lijsten gecontroleerd heeft, de volgorde van de lijsten is vastgesteld en de gegevens door het waterschap goedgekeurd zijn genereert de Bestandendienst de K50, de H00 en managementinformatie. Wanneer deze geaccordeerd zijn door het waterschap wordt de K50 klaargezet in de Portal.

(...)

Ten behoeve van het aanmaken van de stembescheiden voorziet de voorziening RIPOCS elke kiesgerechtigde van een unieke, willekeurige en vertrouwelijke code (art. 2.48, eerste lid Wsb). Deze code wordt berekend op basis van een betekenisloos, uniek en willekeurig volgnummer voor iedere kiezer. Het bestand waarin alle stemcodes staan in combinatie met de NAW gegevens van de kiesgerechtigden is het vertrouwelijke bestand C10. De combinatie van deze gegevens is echter noodzakelijk voor de productie van de stembescheiden. Alleen de drukker van de stembescheiden beschikt over de sleutel waarmee het C10 bestand leesbaar en daarmee verwerkbaar kan worden gemaakt. Het sleutelbeheer vindt volledig automatisch plaats door een speciale, cryptografische component in RIPOCS en kent alleen een vercijferingssleutel voor en van de producent van de stembescheiden. RIPOCS is de fysiek en logisch afgesloten voorziening die voor gebruik door een onafhankelijke partij geverifieerd is. De audit gegevens hiervan worden door een onafhankelijke functionaris gewaarmerkt.

(...)

5.2 De Stembescheiden

Op 13, 14 en 15 november 2008 ontvangt elke kiezer van de voorzitter van het waterschap waar hij op 16 september 2008 kiesgerechtigd is, de stembescheiden (art. 2.49 Wsb). (...)

5.5 Waarborgen stemgeheim en beveiliging

Verkiezingen dienen rechtmatig te verlopen waarbij het stemgeheim van de kiezer is gewaarborgd. In dat licht speelt beveiliging een belangrijke rol bij de verkiezingen. Om die reden dient een aantal beveiligingsmaatregelen te worden getroffen.

(...)

5.5.1 Productieproces

De productie van het stempakket zal plaatsvinden in de productielocatie van de producent van de stembescheiden: het PrintServiceBureau (PSB). PSB heeft zich geconfirmeerd aan de volgende eisen ten aanzien van geheimhouding en beveiliging.

- Te leveren prestaties voldoen aan de voorwaarden van het Waterschapsbesluit. Deze voorwaarden bepalen onder andere dat het stemgeheim gewaarborgd moet zijn.

- Alle betrokken personeelsleden bij PSB ondertekenen de geheimhoudingsverklaring.

- PSB beschikt over een veiligheidsplan om het stemgeheim te kunnen waarborgen.

- Tijdens de productie en opslag van de stempakketten worden geen onbevoegden toegelaten tot de productieruimtes en opslagruimtes. Bevoegden in productie- en opslagruimtes worden geregistreerd.

- Twee geautoriseerde medewerkers van PSB hebben toegang tot de versleutelde gegevens.

- PSB genereert een publiek/geheim cryptografisch sleutelpaar en levert de publieke sleutel aan waarmee het C10-bestand door RIPOCS geautomatiseerd versleuteld wordt.

- PSB voert een procedure uit die borgt en garandeert dat de geheime sleutel veilig wordt opgeslagen, beheerd en vernietigd.

- Variabele gegevens zijn zo kort als mogelijk in onversleutelde vorm op beveiligde systemen opgeslagen.

- Uitsluitend PSB is in staat om het versleutelde bestand (C10) te ontsleutelen.

- PSB installeert lokaal een applicatie om het versleutelde document met NAW-gegevens en geheime codes van kiezers op het meest veilige moment kort voor productie in verwerkbare vorm te ontsleutelen.

- PSB voert een procedure uit die borgt en garandeert dat data-dragers, de data en ander materiaal veilig wordt opgeslagen, beheerd en vernietigd. Tevens worden alle bewerkte gegevens en back-ups op een onherstelbare wijze vernietigd op het eerste moment dat ze niet meer nodig zijn.

- Op het eerste moment dat de versleutelde gegevens niet meer nodig zijn zullen deze onherstelbaar worden vernietigd. Dit moment zal nooit later zijn dan 11 november 2008, de dag voor verzending van de stempakketten. De vernietiging gebeurt in aanwezigheid van een EDP-auditor. Er wordt een vernietigingsverklaring opgesteld, die wordt overgelegd aan het Waterschapshuis.

- Tijdens de productie en opslag is er permanent (7 dagen per week en 24 uur per dag) toezicht op de geproduceerde stempakketten.

Bovengenoemde maatregelen zijn uitgewerkt in procedures en van de handelingen wordt verantwoording afgelegd in formulieren/rapporten. Tijdens de voorbereiding en uitvoering van de productie heeft opdrachtgever te allen tijde het recht om controles uit voeren op de productielocatie.

(...)

5.5.2 Responsverwerking

De responsverwerking wordt gedaan door de VPSB (VerwerkingsPrintServiceBureau). VPSB heeft zich geconfirmeerd aan de volgende eisen ten aanzien van geheimhouding en beveiliging.

- Te leveren prestaties voldoen aan de voorwaarden van het Waterschapsbesluit. Deze voorwaarden bepalen onder andere dat het stemgeheim gewaarborgd moet zijn.

- Alle betrokken personeelsleden bij VPSB ondertekenen de geheimhoudingsverklaring uiterlijk voor de start van de stemperiode.

- VPSB beschikt over een veiligheidsplan om het stemgeheim te kunnen waarborgen.

- Werkzaamheden met een gevoelig karakter (zoals het scannen van stembiljetten) dienen uitsluitend door het stembureau aangewezen personen te worden uitgevoerd.

- Tijdens de responsverwerking en opslag van de stempakketten worden geen onbevoegden toegelaten tot de productie- en opslagruimtes. Bevoegden in de productie- en opslagruimtes worden geregistreerd.

- VPSB heeft de beschikking over een data-storage ruimte die voldoet aan de wettelijke voorschriften voor het opslaan van data.

- VPSB staat een schouw toe door 26 stembureaus kort voor of tijdens de verkiezingsperiode.

- De locatie waar de responsverwerking wordt verricht dient zowel intern als extern beveiligd te zijn, zodat ongeautoriseerde personen zich op geen enkele wijze toegang tot de beveiligde ruimte(s) kunnen verschaffen.

- Vanaf het moment dat TNT de retourenveloppen bij VPSB aflevert is er permanent toezicht op de ontvangen stembiljetten.

- Direct na het scannen van de stembiljetten of beoordelen van niet verwerkbare stembiljetten worden deze opgeslagen in een beveiligde en bewaakte opslag.

Bovengenoemde maatregelen zijn uitgewerkt in procedures en van de handelingen wordt verantwoording afgelegd in formulieren/rapporten. Tijdens de voorbereiding en uitvoering van de productie heeft opdrachtgever te allen tijde het recht om controles uit voeren op de productielocatie.

(...)

7.1 Responsverwerking

(...)

7.1.2 Verwerking

(...)

- Aanmaken K30 bestanden

Zodra de batches met elektronisch en handmatig verwerkte stembiljetten compleet verwerkt zijn, worden de gegevens gereed gezet voor verwerking in outputbestanden. Alle compleet verwerkte stembiljetten worden dagelijks geüpload in een zgn. K30 bestand via een beveiligde verbinding waardoor het niet mogelijk is van de inhoud kennis te nemen. (...)'

2.8. Een op 31 oktober 2008 door de stichting in het geding gebracht document bevat een verhandeling over de bij de stichting levende bezwaren tegen het bij de komende verkiezingen gehanteerde systeem. Een op 3 november 2008 door de waterschappen in het geding gebracht document bevat een reactie hierop.

2.9. Uit artikel V van de Wet modernisering waterschapsbestel (Wet van 21 mei 2007, Stb. 2007, 208) volgt dat de thans zittende waterschapsbesturen aftreden op donderdag 8 januari 2009.

3. De vorderingen, de gronden daarvoor en het verweer

3.1. De stichting vordert - zakelijk weergegeven - (a) gedaagden, elk afzonderlijk en gezamenlijk, te verbieden voor waterschapsverkiezingen gebruik te (doen) maken van stembiljetten waarop enig gegeven is afgedrukt dat op enig moment met behulp van enig bestand of enige verzameling van bestanden op de individuele kiezer is te herleiden, en (b) gedaagde sub 1 te gelasten het briefstemmen voor deze en alle volgende bestuursverkiezingen door middel van een procedure overeenkomstig hoofdstuk M Kieswet te organiseren.

3.2. Daartoe voert de stichting - zakelijk en verkort weergegeven - het volgende aan.

Bij de komende waterschapsverkiezingen is het stemgeheim, dat verankerd is in de Grondwet en de belangrijke grondrechtenverdragen, niet gewaarborgd. Er bestaat een bestand (het C10-bestand) waarin de persoonsgegevens van de kiezers zijn gekoppeld aan de code die op de stembiljetten wordt afgedrukt. Door combinatie van het C10-bestand met het bestand met de uitgebrachte stemmen kan worden onthuld wat elke kiezer heeft gestemd. De veiligheidssystemen en -procedures zijn onvoldoende om te garanderen dat dit niet gebeurt. Onder meer is de gebruikte sleutellengte te klein (1024 bits), is de waarborging van het stemgeheim afhankelijk van de betrouwbaarheid van de drukker van de stembiljetten (een buitenlands bedrijf) en bestaat er een aanzienlijk risico dat het vertrouwelijke bestand ongewild toch niet definitief wordt vernietigd. Bij verwezenlijking van het risico liggen de stemmen van de hele bevolking op straat. Van belang is hierbij dat voor het eerst het lijstenstelsel wordt toegepast, en dat dus ook landelijke politieke partijen meedoen.

3.3. De waterschappen voeren gemotiveerd verweer, dat hierna, voor zover nodig, zal worden besproken.

4. De beoordeling van het geschil

4.1. Nu de stichting aan haar vorderingen ten grondslag heeft gelegd dat de waterschappen jegens haar onrechtmatig handelen, is de burgerlijke rechter - in dit geval de voorzieningenrechter in kort geding - bevoegd tot kennisneming van de vorderingen. De stichting is in haar vorderingen ook ontvankelijk, aangezien voor haar geen andere rechtsgang openstaat. Verder heeft de stichting, gelet op de aanstaande waterschapsverkiezingen, voldoende spoedeisend belang.

4.2. In dit kort geding gaat het om het zogenoemde stemgeheim. Dit is volgens de stichting bij de komende waterschapsverkiezingen onvoldoende gewaarborgd. Kernpunt van de bezwaren van de stichting betreft de op de stembiljetten afgedrukte code. De vordering van de stichting onder (a) is er dan ook op gericht dat het gebruik van een dergelijke code wordt verboden.

4.3. Het is van belang vast te stellen dat het door de waterschappen gehanteerde systeem - in elk geval voor wat betreft de toepassing van het briefstemmen en het gebruik van de code - wordt voorgeschreven in de toepasselijke wet- en regelgeving. Artikel 20 lid 3 van de Waterschapswet laat de keuze tussen stemmen per brief of - zakelijk weergegeven - per internet (zie hiervoor onder 1.1). Dit laatste is volgens het wetsartikel alleen mogelijk indien het waterschap de kiesgerechtigde daartoe in de gelegenheid stelt. Vast staat dat dit, als gevolg van problemen met de daartoe benodigde voorzieningen (zie hiervoor onder 2.5), niet is gebeurd. Het Waterschapsbesluit schrijft vervolgens bij toepassing van briefstemmen voor dat op het stembiljet één of meer machineleesbare codes worden aangebracht (zie hiervoor onder 1.2).

4.4. De vordering van de stichting komt dus neer op een vordering tot het buiten werking stellen van - in elk geval - een onderdeel van het Waterschapsbesluit (zijnde een algemene maatregel van bestuur en dus een algemeen verbindend voorschrift). Op zichzelf is het mogelijk dat een algemeen verbindend voorschrift als strijdig met hogere regelgeving of algemene rechtsbeginselen door de rechter buiten werking wordt gesteld. De rechter - en zeker de rechter in kort geding - dient echter niet licht tot deze maatregel te komen. Voor ingrijpen bij wijze van voorlopige voorziening is slechts plaats indien het bestreden voorschrift onmiskenbaar onverbindend is. Deze terughoudendheid houdt hiermee verband dat het in beginsel niet aan de rechter maar aan de materiële wetgever is, om bepaalde betrokken belangen vast te stellen en/of af te wegen. In dit geval was de materiële wetgever, gelet op artikel 2.45 van het Waterschapsbesluit (zie hiervoor onder 1.2), kennelijk van oordeel dat het stemgeheim voldoende was gewaarborgd.

4.5. Met inachtneming van de hiervoor besproken terughoudendheid dient dus beoordeeld te worden of het door de waterschappen gehanteerde verkiezingssysteem in strijd is met het uitgangspunt dat verkiezingen door middel van geheime stemming worden gehouden. Duidelijk is dat het hierbij gaat om een beginsel van hoge orde. Dit komt behalve in de wet- en regelgeving met betrekking tot de waterschapsverkiezingen ook tot uiting in de Kieswet, de Grondwet en de belangrijke grondrechtenverdragen. De stelling van de waterschappen dat de laatstgenoemde regelingen geen betrekking hebben op waterschapsverkiezingen - wat hier ook van zij - doet er niet aan af dat het gaat om een rechtsbeginsel waarvan het belang algemeen wordt ingezien, en deze stelling is in zoverre dan ook niet van belang. Op de waterschappen rust de positieve verplichting om aan dit beginsel recht te doen.

4.6. Het systeem waartegen de stichting opkomt wordt beschreven in het protocol, dat gedeeltelijk is weergegeven onder 2.7. Hieruit blijkt dat op een zeker moment het bestand C-10 tot stand komt. In dit vertrouwelijke bestand zijn de aan de kiesgerechtigden toegekende codes gekoppeld aan de persoonsgegevens van de kiesgerechtigden. De codes worden door de drukker afgedrukt op de stembiljetten, waarna deze naar de kiesgerechtigden worden verstuurd. De ingevulde stembiljetten worden opgestuurd naar een (bij deze verkiezingen: ander) bedrijf, dat de responsverwerking geautomatiseerd uitvoert. De stembiljetten worden gescand en opgeslagen in zogenoemde K-30 bestanden.

4.7. Volgens het protocol zijn, ook ter waarborging van het stemgeheim, onder meer de volgende veiligheidsmaatregelen getroffen. De netwerkapplicatie waarmee alle processen rondom het voorbereiden, uitvoeren en afsluiten van de verkiezingen worden gefaciliteerd (de Portal) is beveiligd (onder meer) in deze zin dat alle gebruikers verbinding maken met een zogenoemd virtual private network, dat zorgt voor een beveiligde en encrypted verbinding over het internet. Het C-10 bestand is versleuteld, terwijl alleen de drukker van de stembiljetten over de sleutel beschikt. Aan deze drukker is een aantal eisen met betrekking tot beveiliging en geheimhouding gesteld. Onder meer hebben slechts twee geautoriseerde medewerkers van de drukker toegang tot de vertrouwelijke gegevens en dienen geheimhoudingsverklaringen te worden ondertekend. Zo snel mogelijk en in elk geval voor het begin van de verkiezingen wordt het C-10 bestand door de drukker onherstelbaar vernietigd. De waterschappen hebben er daarnaast op gewezen dat de cruciale informatie zich op meerdere plaatsen bevindt. Voor doorbreking van het stemgeheim zou het C-10 bestand nog gekoppeld moeten worden aan (het bestand met) de uitgebrachte stemmen.

4.8. De stichting heeft zich hierdoor echter niet laten overtuigen. Zij heeft een aantal bezwaren aangevoerd. De hoofdpunten hiervan en de ter zake gevoerde verweren zijn de volgende.

4.9. Ten eerste hebben de waterschappen volgens de stichting tot op heden niet duidelijk weten te maken waarom RIES, dat in diverse rapporten in het kader van internetstemmen als onveilig is bestempeld, wel zou voldoen bij toepassing in het kader van briefstemmen. Essentieel is hierbij volgens de stichting dat het systeem gebruikmaakt van een te zwakke versleuteling, namelijk een sleutellengte van 1024 bits. De stichting verwijst hiervoor naar een verklaring van een deskundige en een rapport, waaruit de relatieve zwakte van deze sleutel blijkt. Volgens de waterschappen gaat de stichting echter ten onrechte uit van deze sleutellengte. In werkelijkheid wordt volgens de waterschappen een sleutellengte van 2048 bits toegepast.

4.10. Niet duidelijk is geworden wie het hier bij het rechte eind heeft. Beide partijen hebben hun standpunten slechts summier toegelicht. De stichting heeft niet (voldoende) duidelijk gemaakt waaraan zij haar uitgangspunt ontleent. De waterschappen aan de andere kant hebben weliswaar verwezen naar een verklaring van Diginotar Internet Trust Services, die inhoudt dat aan de drukker twee certificaten zijn verstrekt met gebruikmaking van '2048 bits encryptie' op basis van een 'request' van de drukker 'met een sleutellengte van 2048 bits', maar volgens de stichting betreft deze verklaring een digitaal certificaat ter authentificatie, en niet de versleuteling van bestanden. Dit laatste is niet onaannemelijk, gelet op het slot van de verklaring ('Ten aanzien van de wijze van encryptie van bepaalde bestanden is door ons geen mededeling te doen. Dit is afhankelijk van de door de gebruiker gehanteerde methode van encrypten.'). Dat deze verklaring mogelijk niet ter zake doet betekent echter nog niet zonder meer dat het standpunt van de stichting over de sleutellengte juist is.

4.11. Het tweede bezwaar betreft de al eerder geconstateerde 'schokkende beveiligingsproblemen' bij de Portal. Terecht stelt de stichting dat de waterschappen nauwelijks inhoudelijk hebben gereageerd op dit bezwaar, ook in de onder 2.8 bedoelde reactie niet. Deze reactie is op dit punt in feite beperkt tot de stelling dat de in de rapporten geconstateerde problemen inmiddels zijn opgelost, waarbij is verwezen naar een brief van de staatssecretaris van 19 augustus 2008. De waterschappen hebben deze brief echter niet in het geding gebracht. Aan de andere kant heeft de stichting nagelaten voldoende duidelijk en concreet te stellen waarom zij van mening is dat de kritiek in de rapporten evenzo opgaat voor het briefstemmen. De dagvaarding noch het onder 2.8 bedoelde document bevat op dit punt voldoende duidelijke en concrete informatie. Zo ontbreken bijvoorbeeld duidelijke verwijzingen naar passages in de overgelegde rapporten.

4.12. Ten derde heeft de stichting het bezwaar opgeworpen dat de afhankelijkheid van de - buitenlandse - drukker grote risico's meebrengt. Onder meer heeft de stichting hierbij aangevoerd dat het onwaarschijnlijk is dat werkelijk slechts twee personen toegang hebben tot de vertrouwelijke gegevens en dat onvoldoende is gegarandeerd dat de vertrouwelijke gegevens ook echt (en definitief) vernietigd worden. Het door de waterschappen overgelegde rapport over de vernietiging heeft een hoog ik-stond-erbij-en-ik-keek-ernaar-gehalte, aldus de stichting. De waterschappen hebben hiertegenover gesteld dat het gaat om een grote en professionele partij met veel ervaring op het gebied van digitale gegevensverwerking, dat in de praktijk van deze drukker inzage in vertrouwelijke gegevens door slechts twee personen wel degelijk mogelijk is en dat het evenzo wel degelijk mogelijk is dat de desbetreffende gegevensdragers onherstelbaar worden vernietigd.

4.13. De voorzieningenrechter is, gelet op het voorgaande, in elk geval niet zonder meer overtuigd geraakt van de onjuistheid of ongegrondheid van de bezwaren van de stichting. Er is ten minste aanleiding voor twijfel hierover. Aan de andere kant kan thans evenmin worden geconcludeerd dat in relevante mate aannemelijk is dat het door de waterschappen gehanteerde verkiezingssysteem onvoldoende waarborgen biedt voor het stemgeheim. Hetgeen de stichting heeft aangevoerd is vooralsnog onvoldoende overtuigend. Zo heeft de stichting de voorzieningenrechter er bijvoorbeeld niet in voldoende mate van weten te overtuigen dat de afhankelijkheid van de betrouwbaarheid en zorgvuldigheid van een buitenlandse drukker inderdaad een (te) groot risico in zich bergt.

4.14. De hiervoor weergegeven constateringen zijn het gevolg van het feit dat diverse belangrijke (deel)kwesties nog niet voldoende zijn opgehelderd. De oorzaak hiervoor moet worden gezocht deels in de complexiteit van de zaak, in combinatie met de beperkingen van het kort geding en de korte termijn waarop een uitspraak nodig is. Deels ook spelen de (te) summiere (en soms zelfs schijnbaar onjuiste) onderbouwing van de verschillende stellingen en verweren alsmede het feit dat beide partijen nog (zeer) laat producties hebben ingebracht een rol (zie hiervoor onder 2.8). De oordeelsvorming over de vraag of het stemgeheim wel of niet enig reëel gevaar loopt, wordt door deze omstandigheden aanzienlijk gecompliceerd.

4.15. Intussen kan er zonder meer van worden uitgegaan dat toewijzing van de vordering(en) grote gevolgen zal hebben, die thans slechts gedeeltelijk kunnen worden overzien. De waterschapsverkiezingen die vanaf 13 november 2008 moeten plaatsvinden zullen moeten worden geannuleerd, hetgeen verstrekkende organisatorische en financiële consequenties zal hebben. Volgens de waterschappen zullen pas over ten minste een half jaar nieuwe verkiezingen gehouden kunnen worden, terwijl de huidige waterschapsbesturen op 8 januari 2009 aftreden.

4.16. Mede gelet op de door de voorzieningenrechter te betrachten terughoudendheid, zoals onder 4.4 beschreven, leidt het voorgaande tot de slotsom dat er onvoldoende grond is voor toewijzing van het gevorderde.

4.17. De stichting zal, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van dit geding.

5. De beslissing

De voorzieningenrechter:

- wijst de vorderingen af;

- veroordeelt de stichting in de kosten van dit geding, tot dusverre aan de zijde van de waterschappen begroot op € 1.070,--, waarvan € 816,-- aan salaris advocaat en € 254,-- aan griffierecht;

- verklaart deze proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Dit vonnis is gewezen door mr. H.F.M. Hofhuis en in het openbaar uitgesproken op 11 november 2008.

SV


» Juridisch advies nodig? « advertorial

Heeft u een juridisch probleem of een zaak die u wilt voorleggen aan een gespecialiseerde jurist of advocaat ?

Neemt u dan gerust contact met ons op en laat uw zaak vrijblijvend beoordelen.



naar boven      |      zoeken      |      uitgebreid zoeken

Snel uitspraken zoeken en filteren

> per rechtsgebied > op datum > op instantie

Gerelateerde advocaten

Recente vacatures

Meer vacatures | Plaats vacature